İşe İade Davası Nedir? Kimler Açabilir?

İş güvencesi, modern iş hukukunun temel prensiplerinden biri haline gelmiştir. İşverenlerin keyfi fesihlerini önlemek ve çalışanların iş güvencesini sağlamak amacıyla Türk İş Hukuku sistemine dahil edilen işe iade davası, hem işveren hem de işçi açısından önemli sonuçlar doğuran hukuki bir süreçtir. Özellikle iş sözleşmesi belirsiz süreli olan çalışanların, iş güvencesinden faydalanabilmeleri için bu davayı açma hakları bulunmaktadır. İşe iade davası, sadece işçilerin işe geri dönmesini sağlamaz; aynı zamanda işverenin feshinin geçerli nedene dayanıp dayanmadığını da yargı denetimine sunar.

İşe iade davası, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ila 21. maddeleri arasında düzenlenmiştir. İşveren, bir işçiyi işten çıkarmak istediğinde mutlaka geçerli bir sebep göstermelidir. Bu sebep, işçinin yetersizliği, davranışları ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanabilir. Ancak sebep, sadece işverenin keyfi beyanına değil, objektif ve ölçülebilir kriterlere dayanmalıdır. İşte bu noktada, işçinin işten çıkarılması durumunda, feshin geçerli nedene dayanmadığını düşünen işçi, işe iade davası açarak hakkını arayabilir.

İşe iade davası açılabilmesi için bazı şartların varlığı zorunludur. Öncelikle, işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışıyor olması gerekir. Süreli sözleşmeler bu kapsamda değerlendirilmez. Ayrıca işyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalı ve işçinin en az 6 aylık kıdemi bulunmalıdır. Bir diğer önemli koşul ise işçinin işveren vekili pozisyonunda olmamasıdır. İşveren vekilleri, işveren adına hareket eden, yönetimsel yetkiler taşıyan kimselerdir ve bu kişilere iş güvencesi hükümleri uygulanmaz.

Dava açmak isteyen işçinin, fesih bildiriminin kendisine tebliğ edilmesinden itibaren bir ay içinde arabulucuya başvurması gerekir. Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanamazsa, arabuluculuk son tutanağının düzenlenmesinden itibaren iki hafta içinde işe iade davası açılmalıdır. Bu süreler hak düşürücü niteliktedir ve geçilmesi halinde işçinin dava açma hakkı ortadan kalkar.

İşe iade davası sonucunda mahkeme, feshin geçersiz olduğuna ve işçinin işe iadesine karar verirse, işçi bu kararın tebliğinden itibaren 10 iş günü içinde işverene başvurarak işe başlamak istediğini bildirmelidir. Aksi halde, mahkeme kararı geçersiz hale gelir ve işçi yalnızca fesih tazminatlarına hak kazanabilir. İşveren ise bu başvuruya rağmen işçiyi işe başlatmazsa, mahkeme tarafından belirlenen 4 aya kadar boşta geçen süre ücreti ile birlikte, 4 ila 8 ay arasında tazminat ödemekle yükümlü olur. Bu tazminat, işçinin kıdemine, yaşına, işyerindeki pozisyonuna ve feshin niteliğine göre mahkeme tarafından belirlenir.

İşe iade davası sadece işçiye işe geri dönme imkânı sunmaz; aynı zamanda işverenin fesih sürecini daha dikkatli ve objektif yapmasını da sağlar. Çünkü haksız fesih, sadece maddi değil, itibari zararlar da doğurabilir. İşverenler için bu tür davalar, işyerinde huzursuzluk yaratabileceği gibi, aynı zamanda yüksek tazminat yükümlülükleriyle de sonuçlanabilir. Bu nedenle işten çıkarma sürecinde hukuka uygunluk büyük önem taşır.

Sonuç olarak işe iade davası, işçinin iş güvencesi kapsamındaki haklarını koruyan güçlü bir hukuki araçtır. Ancak bu davanın başarıya ulaşması için hem işçinin sürelere dikkat etmesi hem de feshin haksız ya da geçersiz olduğunun somut delillerle ortaya konması gerekir. Bu nedenle böyle bir dava açılmadan önce mutlaka iş hukuku alanında deneyimli bir avukata danışılması, sürecin doğru ve etkili bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır.

Sık Sorulan Sorular

• İşe iade davası açma süresi nedir?

Fesih bildiriminin tebliğinden itibaren bir ay içinde arabulucuya başvurulmalıdır. Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanamazsa, son tutanağın düzenlenmesinden itibaren iki hafta içinde dava açılmalıdır.

• İşe iade davasını kimler açabilir?

Belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışan, işyerinde en az 6 ay kıdemi olan ve çalıştığı işyerinde en az 30 kişi çalışan işçiler bu davayı açabilir.

• Süreli iş sözleşmesiyle çalışanlar işe iade davası açabilir mi?

Hayır. Süreli sözleşmeyle çalışan kişiler işe iade davası açamaz. Bu hak sadece belirsiz süreli iş sözleşmesiyle çalışanlara tanınmıştır.

• İşe iade kararı verilirse işveren işe başlatmak zorunda mı?

İşveren, işçiyi işe başlatmazsa, mahkemenin belirleyeceği boşta geçen süre ücretini ve 4 ila 8 aylık işe başlatmama tazminatını ödemek zorundadır.

• İşe iade davası ne kadar sürer?

Davanın süresi mahkemeye ve iş yüküne bağlı olarak değişmekle birlikte, ortalama 3 ila 9 ay arasında sonuçlanabilir. Arabuluculuk süreci ise genellikle 3 hafta içinde tamamlanmaktadır.

• İşe iade kararı sonrası işçi işe başlamak istemezse ne olur?

İşçi işe dönmek istemezse, sadece fesih tazminatlarına hak kazanabilir. Mahkemece hükmedilen işe iade kararının gereğini yerine getirmediği için, diğer haklarını kaybeder.